W ubiegłym tygodniu Poseł na Sejm RP Iwona Arent wraz z mec. Lechem Obarą mieli przyjemność być gośćmi Sekretarza Stanu w Kancelarii Prezydenta RP Andrzeja Dery. W spotkaniu brał udział również mec. Szymon Topa z Kancelarii Radców Prawnych i Adwokatów “Lech Obara i Współpracownicy”. Tematem spotkania były propozycje zmiany ustawy o SN w części dotyczącej skargi nadzwyczajnej. Jak podkreśla Poseł Iwona Arent samo funkcjonowanie w prawie skargi to bardzo dobry pomysł, jednakże po czasie widać, że jej forma wymaga dopracowania, tak aby była narzędziem skuteczniejszym.
Na spotkaniu wskazano, że obecnie głównym problemem jest zbyt mało wniesionych skarg przy ogromnej liczby wniosków wpływających do Prokuratora Generalnego oraz Rzecznika Praw Obywatelskich. Nikt nie miał wątpliwości, że orzeczeń które powinny być poddane ponownej analizie ciągle w obiegu prawnym jest bardzo dużo. Spotkanie pomogło zdiagnozować czynniki, wpływają na taki stan rzeczy.
Mecenas Lech Obara, jako doświadczony prawnik kierujący dużą kancelarią prawną zwrócił uwagę na aspekt organizacyjny, podnosząc iż zasoby ludzkie w Prokuraturze Generalnej potrzebne do rzetelnego zbadania często wielotomowych akt spraw są zbyt skromne, aby wnoszenie skarg mogło postępować zgodnie z oczekiwaniami. Wskazał też, że wyznaczony ustawą o Sądzie Najwyższym 3-letni termin do wnoszenia skarg w sprawach, które uprawomocniły się po dniu 17 października 1997 r. upłynie 3 kwietnia 2021 r. i zwrócił uwagę na konieczność jego wydłużenia.
Poseł Iwona Arent wskazała z kolei, iż nawet mimo olbrzymiej liczby wniosków, jakie kierowane są do Prokuratora Generalnego oraz Rzecznika Praw Obywatelskich, niedopuszczalne jest odrzucanie wniosków bez jakiegokolwiek uzasadnienia, ponieważ autorzy wniosków czują się pokrzywdzeni niesłusznymi w ich opinii wyrokami i dążenie do ich zmiany jest dla nich ogromnie ważne. Odrzucenie wniosku bez uzasadnienia wzmaga w nich natomiast poczucie doznanej krzywdy oraz przekreśla ostatnią nadzieję, jaką jest skarga nadzwyczajna.
Mecenas Obara zwrócił przy tym uwagę, że niestety często zdarza się tak, że autorzy wniosków, nie posiadając wiedzy prawniczej, zamiast na konkretnych zarzutach do wadliwych w ich opinii orzeczeń, skupiają się właśnie tylko na poczuciu doznanej krzywdy i niesprawiedliwości. Zawodowi prawnicy, którzy rozpatrują wnioski, będąc pod presją czasu, bardzo często nie są w stanie przebrnąć przez wielotomowe akta i odnaleźć tego, co być może jest kluczem do wniesienia skargi kasacyjnej.
Jednym ze skutecznych rozwiązań powyższych problemów może być zaproponowane na spotkaniu przez Iwonę Arent i mec. Lecha Obarę uwolnienie skargi nadzwyczajnej w taki sposób, aby pozostawić ją w obecnej formie dla PG oraz RPO i pozostałych podmiotów wymienionych w ustawie o SN, ale równocześnie umożliwić wnoszenie skargi bezpośrednio do Sądu Najwyższego przy pomocy zawodowego pełnomocnika. Jednocześnie konieczne byłoby utworzenie w każdym województwie po jednym punkcie pomocy prawnej, który zajmowałby się tylko rozpatrywaniem wniosków o wniesienie skargi nadzwyczajnej. W takim punkcie pomoc byłaby świadczona nieodpłatnie osobom najuboższym. Zaproponowane rozwiązanie znacznie przyspieszyłoby rozpatrywanie wniosków.
Kolejnym ciekawym pomysłem wydaje się być utworzenie specjalnego formularza skargi nadzwyczajnej. Rozwiązanie takie wpłynęłoby pozytywnie na czas rozpatrywania skarg, które wpłynęły już do Sądu Najwyższego.
Pomysły te spotkały się z bardzo pozytywnym i otwartym przyjęciem ze strony Ministra Andrzeja Dery. Zapowiedziano też kolejne spotkane w temacie skargi nadzwyczajnej. Jak zadeklarował Minister Dera, miałoby się ono odbyć w grudniu z udziałem Prezydenta RP Andrzeja Dudy, który niejednokrotnie podkreślał, że skarga nadzwyczajna i jej sprawne funkcjonowanie w polskim systemie prawnym jest sprawą priorytetową, przedstawicieli Ministerstwa Sprawiedliwości oraz Rzecznika Praw Obywatelskich.
Obecnie Stowarzyszenie Patria Nostra przy współpracy z Biurem Poselskim Posła na Sejm RP Iwony Arent pracuje nad ostatecznym kształtem propozycji zmiany, tak aby była ona w pełni dopracowana przed grudniowym spotkaniem. Wkrótce można oczekiwać projektu zmiany ustawy o SN w części dotyczącej skargi nadzwyczajnej.
Dla przypomnienia, skarga nadzwyczajna została wprowadzona ustawą z dnia 8 grudnia 2017 r. o Sądzie Najwyższym. Przysługuje od prawomocnego orzeczenia kończącego postępowanie, w przypadkach gdy:
1) orzeczenie narusza konstytucyjne zasady lub prawa lub wolności człowieka lub obywatela;
2) orzeczenie rażąco narusza prawo przez jego błędną wykładnię lub zastosowanie;
3) ustalenia sądu są oczywiście sprzeczne z zebranym materiałem dowodowym;
4) orzeczenia nie można zmienić lub uchylić innymi środkami.
Skargę mogą wnieść w każdej sprawie Prokurator Generalny oraz Rzecznik Praw Obywatelskich, a w zakresie swojej właściwości są uprawnieni też Prezes Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej, Rzecznik Praw Dziecka, Rzecznik Praw Pacjenta, Przewodniczący Komisji Nadzoru Finansowego, Rzecznik Finansowy, Rzecznik Małych i Średnich Przedsiębiorców, Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów.
Usprawnienie instytucji skargi nadzwyczajnej jest konieczne, ponieważ w samej Prokuraturze Krajowej zarejestrowano 7289 pism z prośbą o jej wniesienie. Dotychczas przeanalizowano 5853 wniosków, z czego Prokurator Generalny skierował 118 skarg nadzwyczajnych. Do biura Rzecznika Praw Obywatelskich wpłynęło natomiast 7236 wniosków, z czego skierowano jedynie 15 skarg. Łącznie do obu uprawnionych podmiotów wpłynęło 14525 wniosków.
Do 16 czerwca 2020 r. Sąd Najwyższy rozpoznał trzynaście skarg nadzwyczajnych, z czego dziewięć zostało uwzględnionych (sześć PG i trzy RPO).
